Tôi không trở lại làng. Ít nhất là không bằng đôi chân. Nhưng tâm trí tôi từ đêm ấy cứ như bị neo lại nơi bờ sông mịt mùng đó, nơi Vân biến mất, và ánh sáng kỳ lạ giữa dòng vụt tắt như ngọn đèn đã mãn kiếp.

Tôi vẫn mơ thấy cô  đôi khi là một thiếu nữ mặc áo dài trắng, tay cầm nhành cỏ ngải, đứng trên mặt sông bất động như tượng; đôi khi là một bóng người trôi lững lờ giữa làn nước, miệng mấp máy điều gì đó mà tôi không nghe rõ.

Nhiều năm sau, khi tôi tình cờ quay lại vùng đất ấy trong một chuyến đi công tác, tôi đã âm thầm rẽ qua làng Vân. Mọi thứ không còn như xưa. Lũy tre bị chặt bớt, thay vào đó là những bức tường bê tông loang lổ. Sông vẫn đó, nhưng như già đi, dòng nước đục hơn, bờ sông được kè đá lạnh lẽo. Những người tôi từng gặp  bà vú già, mấy người hàng xóm  chẳng còn ai. Làng như đã bị thời gian tẩy sạch mọi dấu vết của một câu chuyện xưa.

Chỉ còn ngôi nhà ngói ba gian của Vân  vẫn ở đó, hoang lạnh và phủ đầy rêu. Cửa đóng, cột gỗ mục. Nhưng bàn thờ trong gian giữa vẫn còn, với một bát nhang cũ đặt trước di ảnh bà nội Vân, và bên cạnh… là một bức ảnh đen trắng cũ kỹ, mờ nhòe theo năm tháng: người đàn bà có gương mặt giống Vân đến lạ lùng  mẹ của cô.

Tôi thắp một nén nhang, rồi bất giác ngồi xuống, rút từ trong túi áo cuốn sổ nhỏ mà tôi mang theo như thói quen của người viết. Khi mở đến trang cuối, tôi bỗng thấy một mảnh giấy kẹp giữa hai trang. Mảnh giấy đã cũ, chữ viết bằng mực tím đã nhòe, nhưng vẫn còn đọc được:

 “Nếu con bé lớn lên,

Mà nước gọi…

Hãy bảo nó:

Mẹ chưa từng muốn điều ấy xảy ra.

Nhưng có những lời hứa,

Dù không thành tiếng,

Vẫn buộc chặt đời sau như sợi tóc dài quấn lấy chân đứa trẻ mới sinh.”

Tôi nắm mảnh giấy thật lâu. Và rồi… một dòng ký ức xa xăm hiện lên  mảnh ghép còn thiếu trong chuỗi số phận truyền đời.

Hơn ba mươi năm trước, mẹ của Vân  khi ấy còn là một cô gái tuổi trăng rằm  cũng từng là hoa khôi của làng. Không phải sắc sảo hay lộng lẫy, mà là thứ vẻ đẹp lặng thầm, trong sáng như sương sớm trên lá sen. Bà tên là Hương.

Chuyện xảy ra vào năm 1968, khi chiến tranh còn chưa nguôi, lính Mỹ còn oanh tạc vùng ven sông. Người làng khi ấy đã biết về “lời gọi ba năm” nhưng không ai dám kể to, chỉ lén nhắc nhau vào những đêm tối trời. Năm đó, nước sông dâng cao bất thường, bốn cô gái trong làng đã bỏng mắt vì một loại mụn nước không rõ nguyên nhân khi tắm sông. Rồi đến một đêm, người ta nghe thấy tiếng sáo trúc vọng lên từ mặt nước  dù cả làng không ai biết thổi sáo.

Ngay hôm sau, bà Hương bị gọi.

Nhưng bà không đi.

Bà có người yêu  là một anh lính công binh, về quê phép mười ngày. Anh đã trói bà vào cột giữa nhà, thắp nhang khắp bốn góc, dán bùa lên mái ngói, treo dây ngải cứu quanh hiên. Người làng bảo anh điên, nhưng anh chỉ cười:

 “Tôi còn sống, cô ấy không đi đâu cả.”

Đêm ấy, sấm chớp nổi lên, dù trời khô ráo. Cả làng không ai ngủ. Mưa không rơi nhưng nước sông dâng cao, tràn cả lên bờ ruộng. Gió từ sông thổi vào, mùi bùn tanh nồng, như có xác cá chết trôi lẫn trong gió.

Người ta nói, họ thấy bóng một người con gái mặc áo trắng đứng giữa sông, không mặt, không mắt. Chỉ tóc là đen dài đến thắt lưng, rối tung như rễ cây dưới đáy.

Bóng ấy đứng nhìn về phía nhà Hương suốt một canh giờ.

Rồi biến mất.

Sáng hôm sau, không ai chết, không ai mất tích. Tưởng đâu lời gọi đã qua. Nhưng đêm đó, mẹ của Hương  bà cụ nội của Vân  nằm mộng thấy một người đàn bà đứng ở đầu giường, giọng như gió:

 “Ngươi giữ con, thì đời con ngươi ta lấy.”

Sáng ra, bà kể lại giấc mơ cho Hương nghe. Bà Hương khi ấy đã biết mình mang thai. Bào thai ấy… chính là Vân.

Họ giữ chuyện đó kín, không kể ai. Nhưng từ ngày đó, mẹ Hương không bao giờ dám bước chân tới sông. Bà dạy con gái lớn lên không được soi gương quá lâu, không được thả tóc qua vai, không được ra khỏi nhà vào lúc giao canh.

Nhưng sông thì không quên.

Và ba mươi năm sau, lời hứa xưa trỗi dậy.

Tôi rời khỏi ngôi nhà hoang lúc chiều xuống. Trên đường ra bến, tôi ngang qua con sông năm nào. Giờ nó đã bị kè đá, có lan can sắt, có biển báo cấm tắm. Nhưng nước vẫn chảy. Vẫn có nhành lục bình trôi ngược.

Tôi đứng đó rất lâu, cho đến khi mặt trời lặn khuất sau hàng tre còn sót lại.

Gió sông thổi lên, lạnh buốt và quen thuộc.

Tôi khẽ gọi:

“Vân…”

Không ai đáp. Nhưng bỗng, dưới làn nước mờ, tôi thấy một vệt ánh sáng rất mỏng  không phải từ mặt trời, mà từ đâu đó… bên dưới.

Một lần nữa, tôi lại nghe trong gió câu hát ấy, thật xa:

 “Về đi em, về bên nước,

Đừng ở nhân gian mỏi mòn…”

Tôi khẽ cúi đầu.

Có lẽ… cô đã không còn mỏi mòn nữa