Thất nghiệp, với đàn ông, không đơn thuần là chuyện mất đi một công việc. Nó là một cái tát nặng nề vào tự trọng, là một cú đẩy vào khoảng trống mênh mông giữa vai trò và giá trị. Những ngày sau khi nghỉ việc, tôi trượt dài trong cảm giác hụt hẫng. Mỗi sáng mở mắt ra, tôi không biết mình phải làm gì, đi đâu, gặp ai.

Vợ tôi vẫn đi làm đều đặn, sáng dậy sớm nấu ăn, rồi vội vã khoác áo, cột tóc cao, chạy xe đi giữa dòng người hối hả. Tôi nằm đó, mắt mở trân trân nhìn lên trần nhà, nghe tiếng xe xa dần, và chợt thấy mình như gánh nặng.

Tôi bắt đầu né ánh mắt của em.

Buổi trưa em về, mở cửa bước vào nhà, luôn là câu hỏi nhỏ nhẹ:

” Anh ăn gì chưa?

Tôi trả lời cộc lốc:

” Chưa đói.

” Hay để em hâm lại đồ ăn nhé?

” Thôi khỏi, em lo làm của em đi.

Em không nói gì thêm, chỉ rót ly nước đặt lên bàn cạnh tôi. Một lát sau lại cúi xuống lau sàn, rồi tranh thủ phơi đồ, gấp áo quần. Tôi quay mặt đi, thấy mình tệ hơn cả thằng hèn.

Có những đêm tôi thức trắng. Không phải vì mất ngủ. Mà vì đầu óc như chiếc máy phát rối loạn ” lúc thì nghĩ đến những lần thất bại, lúc lại nhớ đến lời chê bai của đồng nghiệp cũ: “Thằng đó thì lên được cái gì.”

Em thức dậy lúc 2 giờ sáng, thấy tôi ngồi một mình trên ghế ngoài ban công. Em khoác áo len, đi ra ngồi cạnh. Lặng thinh.

Một lúc sau, em hỏi:

” Sao không ngủ?

Tôi cười khan:

” Không có tiền mà ngủ cũng không yên.

Em thở dài, nhưng không trách móc. Em chỉ nói một câu khiến tôi nhớ mãi:

” Anh à, nghèo không đáng sợ bằng việc để nó làm mình quên mất mình từng là ai.

Tôi quay lại nhìn em. Dưới ánh đèn vàng mờ nhạt, đôi mắt em sáng lên ” không phải vì rạng rỡ ” mà vì kiên định.

Tôi bắt đầu đi tìm việc.

Tôi nộp đơn khắp nơi, từ những công ty nhỏ đến các quán cà phê, trung tâm tiếng Anh. Tôi không còn sĩ diện. Tôi không còn sợ những lời từ chối. Tôi chỉ sợ mỗi ngày trôi qua mình lại xa em thêm một chút, vì càng bất lực tôi càng khó nhìn thẳng vào ánh mắt em.

Sau một tuần, tôi được nhận vào làm tạm thời ở một công ty quảng cáo nhỏ, lương không cao, công việc cũng không đúng chuyên môn. Nhưng ít ra, tôi có lý do để rời khỏi nhà vào mỗi buổi sáng, có cớ để mỉm cười khi nói “Anh đi làm đây”.

Ngày đầu tiên trở lại công việc, em nhét vào balô tôi hộp cơm, bịch nước cam nhỏ và một mảnh giấy gấp đôi:

> “Anh ăn trưa nhớ ăn hết nha. Em để trứng luộc kèm theo, ăn không ngán đâu. Cố lên, người giỏi thì không dễ gục ngã đâu!”

Tôi ngồi một góc trong văn phòng bé tẹo, đọc đi đọc lại mấy dòng ấy như đứa trẻ lần đầu được ai đó khen ngợi. Lạ lùng thay, tôi không thấy xấu hổ. Tôi chỉ thấy thương em đến nhức lòng.

Công việc tạm thời kéo dài hai tháng. Sau đó, tôi được đề xuất làm chính thức. Mức lương không cao, nhưng ổn định. Tôi bắt đầu có thể phụ em tiền điện, tiền nhà, mua được bó hoa nhỏ ngày kỷ niệm tháng cưới.

Tối hôm đó, tôi dẫn em ra quán hủ tiếu đầu hẻm. Em tròn mắt ngạc nhiên:

” Ủa? Sao tự nhiên?

Tôi nói:

” Kỷ niệm sáu tháng em chịu khổ với anh.

Em bật cười. Nhưng khi tôi rút ra bó hoa nhỏ, hơi nghiêng ngả vì cắm trong chai nước suối, em lặng đi một lúc. Rồi em đưa tay nhận, không giấu được sự xúc động:

” Em tưởng… anh không nhớ mấy chuyện này.

Tôi chỉ gãi đầu:

” Anh nhớ, nhưng sợ em chẳng cần.

” Em cần, nhưng không dám đòi.

Chúng tôi ăn tối dưới ánh đèn vàng mờ, nghe tiếng xe máy lách cách chạy qua. Em kể chuyện ở công ty, chuyện chị đồng nghiệp mới bị sếp mắng, chuyện bé Nhím con nhà hàng xóm bị té, em ôm chạy qua viện dù không phải ruột thịt gì. Tôi nghe, chậm rãi, và lần đầu cảm thấy bình yên len lỏi trở lại trong từng kẽ ngón tay.

Tối hôm ấy, tôi nằm gối đầu lên tay em, hỏi nhỏ:

” Lúc anh thất nghiệp, em có khi nào thấy chán không?

Em im một lúc, rồi trả lời:

” Có chứ. Nhưng không phải chán anh, mà chán cái cảm giác bất lực. Em chỉ sợ anh tự đổ lỗi cho mình, rồi buông xuôi.

” Vậy… sao em không trách?

” Trách để làm gì? Anh buồn, em đã buồn rồi. Em còn muốn đổ thêm nữa sao?

Tôi ôm em vào lòng, siết nhẹ. Tôi nhận ra, đôi khi, thứ giữ người ta ở lại bên nhau không phải là tình yêu nồng cháy, mà là lòng nhẫn nại khi một người chưa thể đứng vững.

Có người hỏi tôi: “Làm sao để biết mình chọn đúng người bạn đời?”

Tôi từng không biết. Nhưng giờ, tôi chắc chắn: người đúng không phải người khiến ta bay cao, mà là người không rời tay khi ta rơi xuống.

Vợ tôi, cô gái nhỏ từng bước vào căn nhà trọ nghèo nàn với đôi tay trắng, đã cho tôi một gia tài quý hơn bất cứ điều gì: lòng tin.